Kto leczy dyspareunię?

W Polsce dwie grupy zawodowe zajmują się leczeniem zaburzeń seksualnych. Obie one nazywają siebie seksuologami, najczęściej zatem do pacjenta należy zweryfikowanie ich kwalifikacji i ocena możliwości uzyskania kompetentnej pomocy. Leczyć dyspareunię może lekarz ze specjalizacją z zakresu seksuologii. Lekarzy takich jest w Polsce mało, a ponadto wizyta u seksuologa rzadko jest refundowana przez NFZ. W niektórych województwach w ogóle nie ma takiej możliwości. Lekarz tej specjalności z pewnością będzie chciał zlecić konsultację ginekologiczną o ile sam nie jest również ginekologiem, by wykluczyć inne stany medyczne mogące dawać podobne objawy. Poza tym, trafna diagnoza zależna jest od dokładnego zebrania wywiadu. Nie istnieją tabletki z rejestracją do leczenia dyspareunii czy pochwicy, toteż przy takim rozpoznaniu stosuje się raczej metody psychoterapeutyczne.

Drugą grupą zawodową nazywającą się seksuologami są psycholodzy. Absolwent kierunku psychologia ma możliwość ukończenia studiów podyplomowych z zakresu seksuologii jednak dopiero po zdaniu egzaminu (przypominającego lekarski egzamin specjalizacyjny) uzyskuje on certyfikat seksuologa i, zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego, ma prawa nazywać siebie seksuologiem. Niestety, w praktyce często zasada ta nie jest przestrzegana, a brakuje możliwości wyciągnięcia konsekwencji gdyż psycholodzy nie zrzeszają się w Polsce w odpowiednik izb lekarskich, które sprawowały by pieczę nad uczciwym przedstawianiem swoich kwalifikacji. Niezależnie zaś od swojego pierwotnego wykształcenia, jeśli seksuolog ma kształcenie podyplomowe w psychoterapii, jest on najodpowiedniejszą osobą do leczenia dyspareunii.

Zastosowanie psychoterapii w leczeniu dyspareunii

Psychoterapia jest preferowaną i znacznie bardziej skuteczną metodą leczenia dyspareunii niż stosowane poza tym środki miejscowo znieczulające, czy interwencje chirurgiczne np. w postaci wycięcia przedsionka pochwy. Jednocześnie należy podkreślić, że nie istnieje jeden powszechnie uznany protokół terapeutyczny do leczenia tego zaburzenia. Opracowane w tym zakresie programy są przedmiotem publikacji w formie artykułów i nie ukazały się w większym nakładzie książkowym. Najczęściej w leczeniu dyspareunii wykorzystywana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, czasem mindfulness czyli praktyka uważności, skupiania się na aktualnych doznaniach. W leczeniu pochwicy wykorzystuje się interwencje behawioralne polegające na nauce stopniowego wprowadzania do pochwy dylatatorów (rodzaju dildo) o coraz większych rozmiarach. Ekspozycja ta kończy się, kiedy kobieta jest w stanie wprowadzić do pochwy dylatator o rozmiarach zbliżonych do męskiego członka. Opracowanie poznawcze, czyli omówienie takiego doświadczenia pomaga pozbyć się lęku przed stosunkiem połączonym z penetracją pochwy.

fot. shutterstock

Wykorzystywany w psychoterapii model rozumienia tego zaburzenia zakłada, że centralnym elementem pochwicy jest przekonanie, że penetracja będzie bolała oraz postrzeganie jej w kategoriach zagrożenia a nie przyjemności. Przekonanie to prowadzi do unikania seksu, lęku, spadku poziomu podniecenia, a co się z tym wiąże także zmniejszeniem nawilżenia pochwy i wzmożeniem napięcia mięśni miednicy. Objawy te prowadzą do autentycznego utrudnienia przebiegu aktu seksualnego i wtórnie nasilają obawy. Trwająca 3-4 miesiące psychoterapia przynosi trwałą poprawę objawową.

Kilka słów komentarza

Przedstawiony powyżej pobieżny opis psychoterapii koncentruje interwencje na umożliwieniu penetracji pochwy. Nie jest to oczywiście jedyna praktyka seksualna, która może dawać satysfakcję partnerom, a leczenia nie prowadzi się na siłę, bez zgody osoby z danym rozpoznaniem. Jednak dla wielu osób dyspareunia wiąże się z dyskomfortem, zmniejszeniem poczucia kobiecości, stanowi utrudnienie w zajściu w ciążę choć go nie uniemożliwia. Do takich osób adresowana jest opisana powyżej psychoterapia.