Trochę anatomii oka

Spojówka to przezroczysta błona, która pokrywa od wewnątrz powieki i przechodzi na przednią powierzchnię gałki ocznej, gdzie graniczy z także przezroczystą rogówką. Należy do aparatu ochronnego oka. Oprócz funkcji ochronnej spojówka bierze udział w odżywianiu rogówki, która nie zawiera własnych naczyń krwionośnych. Ze względu na umiejscowienie spojówki jest ona narażona na wiele czynników środowiska zewnętrznego, które uszkadzając ją, prowadzą do stanu zapalnego.

Zapalenie spojówek – jak się objawia, jak sobie pomóc, kiedy zgłosić się do lekarza?

Zapalenie spojówek zazwyczaj dotyka każdego człowieka co najmniej raz w życiu. Etiologia może być różnorodna, ale do najczęstszych przyczyn należą zmiany alergiczne, zespół suchego oka oraz zakażenia bakteryjne.

• bardzo duża grupa osób z zapaleniem spojówek cierpi na alergię. Zapalenie pojawia się w kontakcie z alergenem, najczęściej przebiega sezonowo i dotyczy nawet 15-20% populacji. Najbardziej nasilone objawy występują wiosną i latem, w okresie pylenia drzew oraz traw. Typowymi objawami jest świąd powiek, któremu często towarzyszy obrzęk i zaczerwienie wokół oczu. Do tych objawów dołącza się łzawienie, zaczerwienienie całej gałki ocznej oraz wydzielina śluzowa. Objawy są bardzo uporczywe i umożliwiają swobodne funkcjonowanie. Objawy te wpisują się w całościowy obraz alergii, która może przebiegać z nieżytem nosa, wodnistą wydzieliną z nosa, kichaniem. Alergiczne zapalenie śluzówek może także towarzyszyć innym chorobom alergicznym takim jak astma. Do bardziej niebezpiecznej odmiany zapalenia spojówek należy atopowe zapalenie spojówek, w przebiegu atopowego zapalenia skóry, któremu towarzyszą nasilone zmiany skóry powiek, obarczone dużym ryzykiem powikłań, takich jak: trwałe uszkodzenie rogówki, odwarstwienie siatkówki czy też wczesna zaćma. W przypadku wystąpienia typowych objawów zapalenia spojówek u osób chorujących na atopowe zapalenie skóry konieczna jest pilna konsultacja okulisty.
• w przypadku zapalenia bakteryjnego oko jest silnie przekrwione, występuje ropna lub śluzowo-ropna wydzielina, najczęściej bez uczucia swędzenia, może natomiast występować pieczenie i uczucie piasku pod powiekami. Zazwyczaj zapalenie dotyka obojga oczu. Nawet jeśli zaczyna się tylko objawami w jednym oku, po krótkim czasie dochodzi do zakażenia drugiego oka. Wydzielina ropna w czasie nocy powoduje nieprzyjemne zlepianie się powiek i trudności z otwieraniem ich rano. Do najczęstszych patogenów będących przyczyną zapalenia zaliczamy paciorkowce i gronkowce. Jeśli zapaleniu towarzyszy duży obrzęk powiek i obfita wydzielina ropna, przyczyną może być zakażenie rzeżączkowe. Podobny przebieg ma infekcja chlamydia trachomatis, któremu mogą towarzyszyć zapalenie płuc i ucha, zapalenie szyjki macicy i/lub pochwy, objawowe lub bezobjawowe zapalenie cewki moczowej najczęściej przenoszone drogą kontaktów płciowych.  
• trzecią najczęstszą grupą jest zapalenie spojówek w przebiegu zespołu suchego oka. Przyczyną może być zaburzenie w produkcji i wydzielaniu łez lub nieprawidłowości w ich składzie. Gdy oko pozbawione jest naturalnej warstwy ochronnej w postaci łez, których zadaniem jest nawilżanie oka, dochodzi do zwiększonego tarcia powiek o spojówki, wtórnie prowadząc do ich zapalenia i uszkodzenia. Częstym objawem jest pieczenie oka i uczucie piasku pod powieką. Schorzenie często dotyka kobiet w okresie menopauzy. Może towarzyszyć chorobą autoimmunologicznym, takim jak: reumoidalne zapalenie stawów (RZS), twardzina oraz zespół Sjögrena. Należy pamiętać, że niektóre leki mogą doprowadzać do nieprawidłowej produkcji filmu łzowego (leki przeciwhistaminowe, antykoncepcyjne, obniżające ciśnienie tętnicze, przeciwarytmiczne, przeciwmigrenowe, przeciwdepresyjne). Zespół suchego oka jest także dość częstą przypadłością osób noszących soczewki kontaktowe.

fot. panthermedia

• do rzadszych przyczyn zapalenia spojówek należą zakażenia wirusowe. Najczęściej wywołujące je patogeny to adenowirusy i wirus opryszczki. Zapalenie spojówek może być jedną ze składowych infekcji górnych dróg oddechowych. W tym przypadku leczenie polega na stosowaniu leków przeciwzapalnych. Zapaleniu towarzyszy obfita wydzielina surowicza i odczyn grudkowy w spojówce, znaczne przekrwienie, krwotoki spojówkowe. W przypadku opryszczki występują zmiany o charakterze pęcherzyków w okolicy powiek.